رییس اداره ثبت احوال سیرجان آمار طلاق را اعلام نکرد
گفته‌اند نگوییم
اولین سند هویتی در کشور در تاریخ سوم دی‌ماه سال 1297
به نام فاطمه ایرانی تنظیم شد
در سيرجان، در سال 1308 اولين سند هویتی به نام
دکتر خواجه‌حسين خواجه‌کريم‌الديني ثبت شده است
پاسارگاد
پیش از این یک‌بار قصد مصاحبه با محمود جهانی؛ رییس اداره ثبت احوال را داشتیم. دلیل نیاز به آن مصاحبه، ماجرای ازدواج دخترک خردسال سیرجانی بود. قصد داشتیم آمار ازدواج دختران زیر 13 سال و سایر رده‌های سنی زیر 18 سال را به تفکیک پیدا کنیم. رییس ثبت احوال سیرجان در مقابل تقاضای ما گفت که چنین آماری را فقط کرمان دارد و برای گرفتن این آمار باید درخواست بدهیم. درخواست از طرف پاسارگاد تنظیم و با همکاری رییس اداره ثبت احوال برای کرمان فرستاده شد اما پاسخ کرمان به تقاضای ما منفی بود. زمان گذشت تا به نزدیکی روز ثبت احوال رسیدیم و این‌بار به این مناسبت به سراغ محمود جهانی رفتیم. در حین گفت‌وگو، موارد و آماری وجود داشتند که جهانی با تاکید بر این‌که اداره سیرجان چنین آماری را در دست ندارد، به سیاست سازمان در عدم انتشار چنین مواردی اشاره کرد. از جمله بحث ازدواج‌های زیر سن قانونی و 18 سال و همچنین آمار طلاق که بنا بر برخی اظهارات به میزان یک چهارم رسیده؛ یعنی به ازای هر چهار ازدواج، یک طلاق ثبت می‌شود. در گفت‌وگو با جهانی، تحلیل ما از عدم اعلام آمار، سیاسی‌کاری و پنهان‌کاری برای نشان ندادن وخامت اوضاع است که اصولا در تمام شئون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ما نفوذ کرده اما تحلیل رییس اداره ثبت احوال با ما متفاوت بود. او بیشتر روی اثر منفی اعلام چنین آمارهایی بر جامعه سخن می‌گفت. به هر روی از آن‌جا که جهانی پایبند قوانین سازمان متبوع خود بود، و از سویی پاسخگوی اصلی اتخاذ چنین سیاست‌هایی مراجع کشوری سازمان ثبت احوال و سایر مسئولان دخالت‌کننده هستند، بحث ما بیشتر به سمت و سوی موارد دیگری رفت که خالی از اشاره به موارد بحرانی بود.
لطفا پیرامون تاریخ تاسیس ثبت احوال و ایجاد قوانین و تغییرات آن توضیحاتی ارایه کنید.
در مورد روز ثبت احوال باید بگویم اولین سند هویتی در کشور در تاریخ سوم دی‌ماه سال 1297 به نام فاطمه ایرانی تنظیم شد و به همین دلیل، این روز را روز ثبت احوال نامگذاری کردند. امسال هم صد و یکمین سال تاسیس سازمان ثبت احوال است. در مورد قوانین نمی‌خواهم شرح جزیی را به دلیل طولانی شدن ذکر کنم اما چند بار قوانین ثبت و اجرا شده است. آخرین قانونی که در حال حاضر ثبت احوال اجرا می‌کند، مصوب تیرماه ۱۳۵۵ است که در سال ۱۳۶۳ اصلاحیه خورده.
در سیرجان اولین نفر چه کسی بود؟
در سیرجان، سال 1308 اولین سند تصویب شده است؛ به نام دکتر خواجه‌حسین خواجه‌کریم‌الدینی.
بسیاری معتقدند برخی از قوانین ثبت احوال باید به روز شوند.
بله. لزوم بازنگری در قانون ثبت احوال وجود دارد. پیش‌نویسی هم تنظیم شده که قرار است در مجلس مطرح شود. اما در کنار این مورد، سازمان هر جا بنا به ضرورت نیاز بوده و مواردی که باید علم روز و پیشرفت تکنولوژی باید لحاظ می‌شده، بر اساس مصوباتی که از مجلس گرفته، مواردی را با قوانین و بخشنامه‌ها اضافه کرده است.
تغییرات در قانون جدید شامل اصلاح چه مواردی است؟
در قانون ثبت احوال تغییرات بنیادینی صورت می‌گیرد. بحث کارت ملی، استفاده‌های دیجیتالی و مسایل روز است که مقرر شده قوانین جدیدی برای آن‌ها در نظر گرفته شود.
چه روندی طی شده که فامیل برخی افراد حاوی کلمات یا مفاهیم توهین‌آمیز یا عجیب است؟
زمانی که ثبت احوال شروع به تنظیم اسناد هویتی مردم، شاید مقداری سطح سواد پایین و درصد نفوذ سواد در مردم کمتر بود. بر اساس شغل، طایفه، عشیره و گاهی حسب حال افراد نام‌خانوادگی انتخاب می‌شد. با پیشرفت فرهنگ، مرور زمان و گسترش سطح سواد مشخص شد برخی فامیل‌ها شاید شایسته افراد نباشند. گاهی فرد در شغلی مشغول بوده و فامیلش هم براساس شغلش تعیین شده اما فرزندانش در آن شغل نبودند و خواستار تغییر فامیل شدند یا با کمرنگ شدن نظام عشیره‌ای و عشایری، برخی فامیل‌ها شاید در جامعه قابل استفاده نبود و یا مواردی فامیل‌ها توهین‌آمیز بود. به هر حال با دستور سازمان ثبت احوال این فامیل‌ها تغییر یافتند. البته هنوز هم این قانون برای تغییر اسامی یا فامیل‌های نامناسب وجود دارد.
امسال چه تعداد تغییر در اسامی داشتید؟
از اول سال تا کنون 432 نفر اقدام به تغییر یا اصلاح نام کردند. بعضی از اسامی نامناسب بودند، بعضی غلط املایی داشتند و بعضی مثلا نام منطقه یا طایفه به دنبال فامیل بوده که ترجیح دادند حذف شود.
پروسه تغییر نام به چه صورت است؟
دو حالت دارد. یکی در خود سازمان ثبت احوال است که دو مرجع داریم؛ هیئت حل‌اختلاف در خود اداره ثبت احوال سیرجان است که اسامی یا پسوند و پیشوند نامناسب آن‌جا مطرح و برداشته می‌شود. در مورد بعضی اسامی هم ابتدا اثر انگشت فرد گرفته می‌شود و اگر سوءسابقه نداشت، به کرمان می‌فرستیم و برای‌شان مجوز تغییر می‌گیریم. حالت دوم هم در مورد کسانی است که اصرار زیادی برای تغییر نام دارند اما مجوز قانونی ندارند که می‌توانند از طریق دادگاه اقدام کنند. امسال 88 نفر تغییر نام در سیرجان داشتیم.
گفته می‌شود تغییر نام از اسامی ایرانی به مذهبی مجاز است اما از اسامی مذهبی به ایرانی مجاز نیست؟
معمولا اسامی‌ای که برای تغییر به اسامی مذهبی انتخاب می‌شوند، باید فراوانی زیادی داشته باشند. چون ممکن است اسمی مذهبی باشد اما فراوانی در جامعه نداشته باشد. اسامی باید بر اساس فراوانی و مصطلح بودن در جامعه انتخاب شوند.
امسال آمار ولادت و وفات در شهرستان چه میزان بوده؟
از ابتدای سال تا کنون در شهرستان 3611 نوزاد داشتیم و 936 وفات داشتیم که البته برخی از موارد وفات ممکن است متعلق به سال پیش باشند؛ یعنی کسانی که سال گذشته ثبت نکرده و امسال ثبت کرده‌اند.
میزان رشد یا کاهشی در ولادت نسبت به سال‌های گذشته داشتیم؟
مقایسه این موارد را کرمان انجام می‌دهد. ما این‌جا سیستمی برای مقایسه نداریم. گزارش‌های آماری را در پایان سال، کرمان انجام می‌دهد.
در مورد آمار ازدواج و طلاق در امسال آماری دارید؟
از اول سال تاکنون 1531 مورد ازدواج ثبت شده...
گفتن آمار طلاق ممنوع است؟
گفته‌اند نگوییم.
دلیل ممنوعیت اعلام آمار طلاق چیست؟ چه مبنای علمی دارد؟
این‌ها مواردی هستند که در سطح کشور تصمیم‌گیری می‌شود و ما مجری قوانین هستیم.
در مورد مبحث ازدواج، موارد غیرقانونی شامل زیر سن مجاز هم داشتیم؟
وقتی در سیستم ثبت باشد، یعنی شرایط را داشته‌اند. کسی که سنش کم باشد؛ یعنی زیر 13 سال باشد، برای ازدواج نیاز به حکم رشد از سوی دادگاه دارد. این موارد خیلی کم هستند، شاید یکی، دو مورد در سال.
چه تعداد کارت ملی هوشمند تاکنون در سیرجان صادر شده؟
با توجه به این‌که جامعه هر روز به پیشرفت‌های جدید، تکنولوژی و علم روز مجهز می‌شود، یکی از ابزارهایی که مردم حتما باید داشته باشند، کارت هوشمند ملی است. سال گذشته ما طرحی به نام «پایش هویتی» در تمام روستاها، ادارات، شهرها و حتا درب منازل مراجعه کردیم و تعداد زیادی از مردم موفق به ثبت‌نام شدند. امسال هم از روز اول سال تا کنون 17 هزار کارت ملی ثبت‌نام کردیم. با توجه به این‌که زمان و روند صدور کارت ملی مقداری طولانی است، پیش‌بینی شده به محض ثبت‌نام یک فرد، یک رسید برایش چاپ می‌شود که حاوی کد رهگیری است. این کد را هرجا اعلام کند، مشخصات بالا می‌آید و هیچ مشکل هویتی برای‌شان پیش نخواهد آمد.
کارت هوشمند، دارد شناسنامه را از دور خارج می‌کند؟
نخیر.کارت هوشمند، مکمل شناسنامه است.
شناسنامه جز مواردی مثل ثبت مهر شرکت در انتخابات و...
بله، رای دادن، ازدواج، طلاق از جمله پارامترهایی هستند که شناسنامه دارد و در کارت ملی نیست. از طرفی کارت ملی استفاده‌هایی دارد که شناسنامه ندارد. یکی از موارد، سیستم بیومتریک است. کارت را وارد می‌کنید، اثر انگشت را بگذارید تا هویت شما را به صورت دیجیتال شناسایی کند.
زمانی بحث گذاشتن چیپ روی کارت ملی بود. چیپی که تمام اطلاعات شناسنامه‌ای فرد را داشته باشد.
الان هم دارند. تمام اطلاعات و شاید بیشتر، شامل آدرس و تلفن و... روی کارت هست ولی دستگاه خاص می‌خواهد که این اطلاعات را بگیرند.
چه تعداد شناسنامه جدید صادر شده؟
حدود 50 درصد مردم سیرجان موفق شدند شناسنامه جدید بگیرند و 50 درصد دیگر هنوز مراجعه نکردند.
چه مشکلی وجود دارد که باید شناسنامه عوض شود؟
فعلا مشکلی نیست ولی چون فرسوده شده‌اند و ممکن است ناخوانا باشند، شاید فرد دچار مشکل شود.
مواردی داشتیم که مردم از طولانی بودن بیش از حد صدور کارت ملی شکایت داشتند.
کد رهگیری که گفتم به جای کارت ملی است و هیچ مشکلی برای طرف پیش نمی‌آید. روند چاپ کارت ملی کمی طولانی است ولی مردم می‌توانند با همان کد رهگیری مشکلات‌شان را حل کنند.
اگر امروز فردی ثبت‌نام کند، چقدر طول می‌کشد تا کارتش را دریافت کند؟
بستگی به شرایط دارد. کارت اولی‌ها و تازه شناسنامه‌‌شان عکس‌دار می‌کنند، زودتر می‌آید و کسانی که بخواهند کارت‌های قدیم‌شان را عوض کنند، روند کار کمی طولانی است.
ربطی به تحریم و کمبود ماده اولیه ندارد؟
بی‌ارتباط نیست.
خُب برویم سراغ سایر آمار.
یکی از آمارهایی که می‌توانم به آن اشاره کنم، فراوانی نام در سال 98 است. 10 مورد از اسامی که بیشترین انتخاب را داشتند، شامل امیرعلی، ابوالفضل، امیرحسین، هلما، سامیار، امیررضا، علی، فاطمه، آراد و کیان بودند.
در مورد اعلام این اسامی حتا در سطح کشوری، ما شاهدیم همیشه اسامی مذهبی در صدر قرار دارند ولی وقتی به جامعه یا اطراف نگاه می‌کنیم، بیشترین اسامی مربوط به اسامی ایرانی یا اسامی خاص، گاه غریب و شبه‌غربی هستیم. ماجرا چیست و دلیل این تناقض چیست؟
ابتدا در مورد اسامی خاص یا غریب که گفتید، باید بگویم شاید این اسامی برای فرهنگ جامعه شناخته شده نیستند ولی در سیستم ثبت احوال، شورایی به نام شورای عالی ثبت احوال با اعضایی نظیر رییس سازمان ثبت احوال و اساتید دانشگاه که اسامی مجاز را تعیین می‌کنند. بنابراین این اسامی خارج از عرف و بدون مجوز نیستند. اما در مورد سؤال شما باید بگویم این‌جا بحث گستردگی و فراوانی مطرح است. در واقع دلیل آن‌چه پرسیدید این است که اسامی غیرمذهبی گستردگی دارند اما فراوانی ندارند. یعنی مثلا ممکن است در خانواده شما اکثر اسم‌ها ایرانی باشد اما بدین صورت است که مثلا یکی آرین است، دیگری آرسام است و آن یکی آراد. یعنی اسامی گسترده هستند اما فراوانی یا تکرار ندارند. اسامی مذهبی، گستردگی ندارند اما فراوانی و تکرار زیاد دارند. باز به طور مثال ممکن است در خانواده شما 6 اسم ایرانی باشد اما هیچکدام تکرار نشده باشند اما مثلا اسم 3 نفر از اعضای خانواده‌تان علی باشد. پس اسامی مذهبی گستردگی ندارند اما فراوانی دارند و اسامی ایرانی فراوانی ندارند اما گستردگی دارند. در نتیجه در آمارها اسامی مذهبی همیشه جزو پرتکرارها هستند.
موردی شنیدیم که گاهی کارمندان یا به روایتی فردی خارج از کارمندان اداره، موقع نامگذاری دخالت می‌کنند و سعی می‌کنند افراد را مجاب کنند که نام‌های دیگری انتخاب کنند. این موضوع صحت دارد؟
اسامی سیستمی انتخاب می‌شوند و به هیچ‌وجه سلیقه شخصی کارمندان در آن دخالت و تاثیر ندارد. در مورد بخش دوم سوال‌تان هم باید بگویم چنین چیزی وجود ندارد. اسمی که مجاز باشد و در سیستم بالا بیاید، هیچ مشکلی ندارد. کسی هم آن‌قدر بیکار نیست که بیاید این‌جا بنشیند و بگوید چه اسمی بگذارند یا نگذارند.
در مورد مشکلاتی که ثبت احوال با آن روبه‌رو است، بگویید.
مشکلات که زیاد است اما کاریش نمی‌شود کرد و گفتنش هم فایده ندارد. اما موردی که می‌خواهم به آن اشاره کنم بحث تغییر نام و نام‌خانوادگی است. تغییرات هویتی در جامعه اگر زیاد باشد در بحث امنیت و مسایل اجتماعی بی‌ثباتی به وجود می‌آید. ما تعداد زیادی مراجعه‌کننده داریم که بدون دلیل تقاضای تغییر اسم یا نام‌خانوادگی یا تاریخ تولد را دارند. وقتی نگاه می‌کنی می‌بینی هیچ مشکلی وجود ندارند اما همچنان اصرار به اعمال تغییر هویتی دارند.
من یکی، دو مورد مواجه شدم که فرزند به هر دلیلی در بیمارستان یک شهر دیگر به دنیا آمده و چون در شناسنامه نام آن شهر ذکر شده، بعد به برخی مشکلات برخورد کرده‌اند.
چنین افرادی اگر به ما مراجعه کنند، همین‌جا برای‌شان شناسنامه صادر می‌کنیم. این‌گونه مثلا محل تولد کرمان است اما محل صدور، سیرجان می‌شود. نکته دیگری که می‌خواهم به بحث اضافه کنم این است که از مردم می‌خواهم بحث گرفتن شناسنامه جدید و کارت ملی هوشمند را جدی بگیرند تا در ادارات به مشکل نخورند. الان کارت ملی‌های قدیم باطل شده‌اند و هیچ‌جا به عنوان شناسایی اعتبار ندارند. باید ثبت‌نام کنند و کارت ملی جدید و شناسنامه دیجیتال بگیرند. همچنین نکته مهم دیگری که باید متذکر شوم این است که مهلت اعلام واقعه ولادت از تاریخ ولادت، 15 روز است. بعد از آن با مشکل و محدودیت مواجه می‌شوند. در مورد اعلام فوت هم از تاریخ وفات، خانواده متوفی 10روز مهلت دارند تا بیایند و به ثبت‌احوال اطلاع دهند.
آیا افراد بی‌هویت هم در شهر داریم؟
تعداد افرادی که مشکلات هویتی داشته باشند، کم است.
این عده جزو مهاجران هستند یا اهالی سیرجان؟
هر دو. سند سجلی برای کسی تنظیم می‌شود که هویت پدرش مشخص باشد. برای افرادی که پدرشان شناسنامه نداشته باشند یا بی‌هویت باشند، نمی‌شود شناسنامه صادر کرد. باید ابتدا وضعیت پدرشان تعیین تکلیف شود.
این مورد شامل افرادی که مادرشان ایرانی است اما پدرشان جزو اتباع بیگانه غیرمجاز هم می‌شود؟
جدیدا بخشنامه‌ای آمده و آن‌ها مادرشان ایرانی است، می‌توانند به امور اتباع نیروی انتظامی کرمان مراجعه و وضعیت خودشان را تعیین تکلیف کنند.
مشکل جعل هویت زیاد است؟
جدیدا با این شناسنامه‌های جدید و کارت‌های ملی هوشمند، آمارش خیلی کم شده است. زمانی‌که شناسنامه‌ها دستی بودند، آمار جعل هویت زیادتر بود.