پاسارگاد از یک روز گشت و گذار در میان بنگاه‌های املاک گزارش می‌دهد
درد اجاره‌نشین‌ها

 زهرا خواجویی‌نژاد
«در این دوره زمانه خانه نداشته باشی بدبختی» این را مرد جوانی که کنارم در یک مشاور املاک نشسته، می‌گوید. اخم‌هایش درهم است و مدام دانه‌های مشکی‌رنگ تسبیحی را که در دست دارد بالا و پایین می‌کند. مرد مسنی که صاحب مشاور املاک است رو به مرد می‌گوید: «‌یک خونه دارم تو مشتاق، دو خوابه، طبقه بالا، 100 متری بدون انباری و پارکینگ 20 میلیون پیش و یک میلیون و 700 هزار تومان اجاره» مرد جوان می‌گوید: «‌خیلی زیاد است، من کارگر منطقه ویژه هستم و ماهی سه میلیون تومان حقوق می‌گیرم. اگر قرار باشد 1700 بابت اجاره بدهم چی بخورم. تازه ماهی 700 تومن هم قسط وام دارم. رفتم 15 میلیون وام گرفتم که بتونم بابت رهن خونه بدهم.» صاحب مشاور املاک دوباره می‌گوید: «یه خونه دارم سمنگان، خیلی هم تمیزه، 15 میلیون پیش و یک میلیون و 500 اجاره. حالا می‌تونم باهاش حرف بزنم و اجاره رو 200-100 تومان کمتر کنم.» مرد جوان در حالی که گره ابروهایش باز می‌شود می‌گوید: «خدا خیرت بده. به خدا یک ماه و نیمه دنبال خونه می‌گردم. از در‌به‌دری اونم با سه تا بچه خسته شدم.» ناگهان صاحب مشاوراملاک در حالی که پکی به سیگارش می‌زند، می‌گوید: «ای بابا این صاحب‌خونه به آدمی که بچه داشته باشه خونه‌اش را نمی‌ده، چون تازه‌سازه.» یک دفعه مرد جوان از روی صندلی بلند می‌شود و با ناراحتی می‌گوید؛ «خب ما بچه‌دارها باید چیکار کنیم، بچه‌های‌مان را دور بندازیم. همه‌جا همین رو می‌گویند. انگار خودشون بچه ندارند.» احمدآقا سرش را پایین می‌اندازد و از در مشاوراملاک بیرون می‌رود.
 قیمت‌هایی که با شهرهای بزرگ برابری می‌کند
بحث افزایش اجاره‌بها در سیرجان موضوعی است که از سال‌ها پیش مورد گلایه شهروندان بوده است. بسیاری معتقدند قیمت‌های رهن و اجاره در سیرجان در حال حاضر برابری می‌کند با شهرهای بزرگ. اگر سری به سایت دیوار بزنید می‌بینید مثلا؛ «خانه همکف- دوخوابه- بلوار شیخ فضل‌الله نوری 80 میلیون رهن و 700 هزارتومان اجاره، خانه مسکونی نوساز در بلوار صفارزاده 80 میلیون رهن 6 میلیون تومان اجاره مناسب برای مهندسین گل‌گهر و پزشکان، خانه نوساز شهرک آب 200 میلیون تومان اجاره، آپارتمان شهرک سپاه جنب شهرک کوثر 30 میلیون رهن و 2 میلیون اجاره، خانه اجاره‌ای شهرک آب دارای تمام امکانات 20 میلیون رهن و یک میلیون و 600 اجاره، آپارتمان 140 متری در بلوار دکتر صادقی 80 میلیون تومان رهن و 100 هزار تومان اجاره، آپارتمان ایساکو در بلوار فاطمیه 80 میلیون رهن و 100 هزار تومان اجاره، خانه ویلایی بزرگ انتهای بلوار دکتر صادقی 35 میلیون تومان رهن و یک میلیون و 700 هزار تومان اجاره، آپارتمان 60 متری در آیت‌الله سعیدی 75 میلیون تومان رهن و 10 هزار تومان اجاره...»
نکته قابل تامل تمام این آگهی‌ها این است که در اکثر آن‌ها ذکر شده مبلغ رهن و اجاره غیرقابل تبدیل است و اکثریت پارکینگ و انباری ندارند. در بسیاری از این آگهی‌ها صاحب‌خانه عکس خانه‌اش را گذاشته است و زمانی عکس‌ها را می‌بینی و با مبلغ پیشنهادی مقایسه می‌کنی باورت نمی‌شود این رقم پیشنهادی برای این خانه است. مبالغ بالا برای خانه‌های بسیار ساده و بدون امکانات. هرچه به سمت مرکز شهر و مناطقی چون قاآنی، 15 خرداد، خواجو، شریعتی، خیام، مولوی، گلستان، رزمندگان، بلوار شیخ مفید و... می‌روی به مبالغ رهن و اجاره اضافه می‌شود. به نظر می‌آید اکثر صاحب‌خانه‌ها تمایل بیشتری به رهن دارند آن‌هم مبالغ بالا....
 صاحبخانه‌ها براساس اساس قسط و بدهی‌شان کرایه تعیین می‌کنند
احمدآقا وارد یک مشاور املاک دیگری می‌شود. و روی یک صندلی می‌نشیند تا صحبت صاحب مشاوراملاک با یک خانم جوان تمام شود. خانم جوان یک سال است ازدواج کرده و صاحب‌خانه برای تمدید قرارداد، اجاره و رهن را 50 درصد افزایش داده است؛ «من نمی‌دانم تو این شهر هیچ مسئولی وجود ندارد که به قیمت اجاره‌ها نظارت کند، صاحب خانه‌ها قیمت‌ها را بدون هیچ قانون و مقرراتی مشخص می‌کنند و هیچ نظارتی هم وجود ندارد. مسئولان هم برای کنترل قیمت‌ها تنها شعار می‌دهند و هیچ اقدامی نمی‌کنند.» مرد مشاور املاکی هم در جواب می‌گوید: «خب صاحب‌خونه‌‌ها ملک شخصی‌شان هست‌ و بر اساس قسط و بدهی‌شان کرایه تعیین می‌کنند» و سپس چرخی در دفتر مخصوص اجاره‌ها می‌زند و می‌گوید: «یک واحد دارم تو خیابون 17 شهریور 10 میلیون پیش و یک میلیون و 200 اجاره» زن جوان می‌گوید: نه اونجا محله خوبی نیست.» مرد مشاور املاک میگوید:«با این پولی که شما داری همین‌جاها گیرت می‌آید.» زن می‌گوید: «تو مجتمع‌ها واحد خالی سراغی ندارید» مرد مشاوراملاک هم می‌گوید: «چون قیمت رهن و اجاره تو مجتمع‌ها پایین است. مستاجران حاضر به تخلیه نیستند و حاضرند هر سال 200-300 تومن بیشتر بپردازند اما همان‌جا بمانند.» زن جوان که از گشتن ناامید شده است می‌گوید یک ماه و نیم است هرچی املاکی در سیرجان بوده است را رفته‌ام اما خونه گیرم نمی‌آید. مرد مشاور املاک می‌گوید: «امسال وضع خونه عجیب و غریب شده. قیمت‌ها از فروردین تا الان 30- 40 درصد رفته بالا. امسال مالک‌ها خودشون قیمت خونه‌شون رو مشخص کردن که قیمت خیلی‌هاشون واقعی نیست. به خاطر کرونا هم خیلی‌ها تمدید کردن و فایل اجاره‌ای کم داریم. این روزها همه اجاره می‌خوان. چون سودهای بانکی هم کم شده. و اکثر مالکین هم میگن به کسی می‌دهیم که تعداد نفراتشون کم باشه، اهل دود و دم نباشن، سر و صدا هم نکنن، بچه کوچیک هم نداشته باشن، صبح برن و شب بیان
خونه به بچه‌دار نمی‌دهند
زن جوان که می‌رود، احمدآقا جلو می‌آید و می‌گوید خانه اجاره‌ای می‌خواهم، مرد مشاوراملاک می‌پرسد چقدر پول پیش و اجاره می‌توانی بدهی، احمدآقا می‌گوید 15 میلیون پیش و یک میلیون دویست، سیصد اجاره، مرد مشاوراملاک باز هم دفترش را می‌گردد و می‌گوید یک واحد آپارتمان 100 متری تو بلوار فاطمیه دارم 15 میلیون پیش و یک میلیون و پانصد اجاره، حالا شاید بشه باهاش حرف زد و تخفیف گرفت، احمدآقا با شنیدن این حرف لبخند روی لبش می‌آید و می‌گوید می‌شود همین الان زنگ بزنید اگر هستند برویم خانه را ببینیم، مرد مشاوراملاک هم گوشی را برمی‌دارد، احمدآقا رو به من می‌کند و می‌گوید: دو ماهه در این شهر درندشت دنبال خونه می‌گردم، صاحبخونه هم مدام زنگ می‌زنه و خونه‌اش را می‌خواهد، هر روز ساعت 4 عصرکه خونه می‌آیم بعد از خوردن ناهار می‌روم دنبال خونه. احمدآقا هنوز صحبتش تمام نشده که با سوال مشاوراملاک رشته کلامش پاره می‌شود که می‌پرسد: چندتا بچه داری، او هم می‌گوید:سه تا، نمی‌دانم صاحب‌خونه پشت تلفن چه می‌گوید اما هرچه که هست وقتی تلفن‌اش تمام می‌شود می‌گوید: طرف خونه‌اش را به بچه‌دار اونم سه تا بچه نمی‌دهد. احمدآقا با ناراحتی می‌گوید: مورد دیگری ندارید؟ و سپس به من می‌گوید: این دوره زمانه با این گرانی‌ها اگر بچه داشته باشی کلاهت پس معرکه است. کاش دولت نمی‌گفت خانواده‌ها را به بچه‌دار شدن تشویق کنید. به خدا این آخری رو اصلا نمی‌خواستیم و از دست‌مان در رفت. الان هم دوتاشون مدرسه‌ای شدن و برای ثبت‌نام‌شان مدرسه گفته نفری یک میلیون پول می‌خواهد، هنوز ثبت‌نام‌شان نکردم، حالا با این اوضاع کرونا شاید امسال اصلا مدرسه نفرستم‌شان. آخری هم سه‌ساله‌ است. حال با سه‌ تا بچه و با حقوق کم چه کنم؟ تازه امسال چون شرکت‌مان خصوصی است به خاطر شرایط کرونا و تحریم‌ها حقوق‌مان را نه تنها افزایش نداده‌ بلکه تعدیل نیرو هم داشتند و همش می‌ترسیدم به من هم بگویند از فردا نیا. مرد مشاور املاک می‌گوید: «فعلا موردی ندارم شماره‌ات را بده اگر بود بهت خبر می‌دهم. او از جایش بلند می‌شود و ناامیدانه به املاکی دیگری می‌رود».
سیرجان بعد از کرمان بیشترین اجاره‌نشین را دارد
افزایش اجاره‌بها در حالی در سیرجان رخ داد است که در کنارش هزینه زندگی نیز افزایش یافته است و در مقابل درآمد مردم افزایش نداشته است و این مسئله موجب شده است فشارها بر اجاره‌نشین‌ها زیاد شود. با توجه به اینکه بسیاری از اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه در مسکن‌های استیجاری زندگی می‌کنند با افزایش بی‌رویه اجاره‌بها، بسیاری از مردم دچار شوک اقتصادی شده‌اند. این در حالی‌است که چندی پیش رییس اتحادیه مشاوران املاک کرمان گفته بود؛ شهرستان سیرجان با بیش از 21هزار خانواده پس از کرمان دارای بیشترین اجاره‌نشین در استان است.
خونه به شغل آزاد نمی‌دهند
همراه احمدآقا به یک مشاوراملاکی دیگر می‌رویم. بالای صندلی مرد مشاوراملاک کاغذی وجود دارد که روی آن نوشته شده: «از پذیرفتن خانه‌هایی با رهن و اجاره بالا و خارج از توان مردم معذوریم» مرد در حال صحبت با دو زن است که آمده‌اند برای اجاره خانه. یکی از خانم‌ها می‌گوید: «یه خونه سمت رزمندگان و گلستان می‌خواهیم، می‌خواهم نزدیک مادرم باشم.» مرد می‌پرسد: «چقدر اجاره می‌توانید بدهید؟» زن می‌گوید: «نهایتا 20 میلیون رهن و حدود یک میلیون و دویست اجاره» مرد یک موردی برایش پیدا می‌کند و به صاحبخانه زنگ می‌زند. سپس مرد مشاوراملاک می‌گوید صاحبخانه می‌گویند شوهرتان چکاره است؟ و زن می‌گوید تو خیابان امام مغازه دارد. مرد املاکی قطع می‌کند و می‌گوید «صاحبخانه گفته خانه‌ام را به شغل آزاد نمی‌دهم، و فقط به گل‌گهری‌ها و کارمندان می‌دهم.» زن می‌گوید: «‌آخه چه فرقی می‌کند شغل آزاد با کارمند، مهم گرفتن اجاره است.» مرد مشاوراملاک می‌گوید: «بعد از شرایط کرونا و رکورد خیلی از کسب‌و‌کارها بسیاری از مستاجران نتوانستند اجاره را پرداخت کنند الان دیگر بسیاری از صاحبخانه‌ها می‌گویند خانه‌شان را فقط به کارمندان و گل‌گهری‌ها می‌دهند. چون هر اتفاقی بیفتد آن‌ها حقوق‌شان را می‌گیرند.» با این حرف‌ها دو خانم جوان بلند می‌شوند و می‌روند.
می‌خواهم خانه‌ام را به مهندسان گل‌گهر بدهم
احمدآقا کمی جلو می‌آید و در حالی که تسبیح‌اش را می‌شمرد، می‌گوید: «مورد اجاره با این مقدار پول اجاره و رهن دارید؟» مرد مشاور املاک می‌گوید: «فعلا موردی با این مبلغ ندارم. از روزی کرونا آمده وضعیت خانه در سیرجان خیلی خراب شده است و کسی حاضر نیست از خانه‌اش بیرون بیاید. سال‌های پیش این موقع یک عالمه مورد اجاره‌ای داشتیم.» احمدآقا می‌گوید: «در مسکن‌های مهر موردی ندارید؟» مرد مشاور املاک می‌گوید: «نه. قیمت خانه در مسکن‌های مهر هم بالا رفته و تقریبا با نقاط دیگر شهر تفاوتی ندارد. اون موقع‌ها مسکن مهر ساختند که مشکل مردم بی‌خونه را حل کنند اما در واقع این واحدها خود به نوعی تنور معاملات را داغ‌تر هم کرده‌اند و به جای اینکه به دست افراد بی‌خونه برسد افرادی را می‌شناسم که چندین خونه در مسکن‌های مهر ثبت‌نام کردند و الان دادند اجاره» همان موقع یک نفر می‌آید و می‌گوید: «یک واحد آپارتمان دارم در شهرک فدک 100 متری بدون پارکینگ و انباری. می‌خواهم 30 میلیون پیش و با دو میلیون اجاره بدهید.» مرد مشاور املاک می‌گوید: «آقا با این مبلغ کسی آن هم در شهرک فدک اجاره نمی‌کند.» مرد هم می‌گوید: «‌اجاره نکنند. من فقط با این قیمت اجاره می‌دهم. چون برای ساخت این واحد کلی زیر بار قسط و بدهی رفتم و ماهی دو سه میلیون باید قسط بدهم. اگر می‌شود بیشتر می‌خواهم به مهندسان گل‌گهر بدهم.» سپس سرش را پایین می‌اندازد و می‌رود. مرد مشاوراملاک می‌گوید: «تمام افزایش قیمت اجاره‌بها در سیرجان به علت وجود مهندسان گل‌گهر است، آن‌ها هر مبلغی که صاحب‌خانه بگوید اجاره می‌کنند و یکی دو سال هستند و بعد می‌روند شهر خودشان، اما صاحب‌خانه براساس همان نرخ سال‌های قبل ملکش را اجاره می‌دهد و حاضر نیست پایین بیاید.» او می‌گوید: «آدم سراغ دارم برای جور کردن پول پیش خانه طلاهای زنش و یا ماشینش را فروخته است. به نظرتان کسی که تنها سرمایه‌اش یعنی طلا یا ماشین را می‌فروشد می‌تواند روزی خانه‌دار بشود؟» می‌پرسم فکر نمی‌کنید برخی از مشاوران املاک نقش دلالان را بازی می‌کنند و از این افزایش قیمت‌ها سود می‌برند، می‌گوید: «درست است برخی از مشاور املاکی‌ها به دلیل داشتن چند دستگاه آپارتمان قیمت‌ها را بالا برده‌اند تا خودشان سود بیشتری ببرند.» احمدآقا می‌گوید: «در طرح ملی مسکن ثبت‌نام کردم اما هنوز پیامک تاییدش نیامده است فکر کنم تایید نشدم. مرد مشاور املاک می‌گوید: « برادر من، این طرح هم مثل طرح مسکن مهر است. گوشَت صدا باشد چندسال دیگر افرادی صاحب‌خانه در این طرح شده‌اند که احتیاجی به خانه ندارند».
طرح‌های حمایتی دولت به سرانجام می‌رسد
دولت اخیرا اعلام کرده است که بسته‌ای حمایتی شامل پرداخت ودیعه اجاره‌بها برای خانوارهای کم‌درآمد ساکن در واحدهای مسکونی کوچک در نظر گرفته است و همزمان «طرح اقدام ملی مسکن» و «اخذ مالیات از خانه‌های خالی» را پیش خواهد برد تا قیمت‌ها در بازار مسکن متعادل شود. با این حال هنوز مشخص نیست ودیعه پرداختی قرار است چگونه و دقیقا چه تعداد از افراد جامعه را پوشش بدهد؟ حالا باید دید وضعیت مسکن با وجود پیشنهاداتی که در این زمینه شده است، آرام می‌شود یا این موضوع مثل سال‌های گذشته یک مشکل حل‌نشده باقی می‌ماند .
ساعت 8 شب است. احمدآقا امروز هم مانند روزهای قبل بدون پیدا کردن خانه باید به خانه برگردد. موقع خداحافظی می‌گوید: «امیدوارم شما هم به زودی یک خانه خوب پیدا کنید حداقل اینکه شما وضع‌تان از من بهتر است و بچه ندارید. از من به شما نصیحت؛ نگذارید بچه‌دار شوید تا زمانی شرایط‌اش را داشته باشید.» سپس کنار خیابان می‌ایستد و منتظر تاکسی است. یک ماشین برایش بوق می‌زند اما او عکس‌العملی نشان نمی‌دهد انگار ذهنش جای دیگری است.