چالش آموزش، انرژی، آب
دکتر محسن مصباح*
در سال‌های جنگ جهانی دوم، شمال کشور توسط روس‌ها وجنوب توسط انگلیس‌ها اشغال شده بود. زمانی که در شمال گله‌های مارال، شوکا و دسته‌های پرندگان و در جنوب، شیر ایرانی به وفور یافته می‌شد.
اما تامین غذا برای سربازان روس و حفر چاه‌های نفت توسط شرکت‌های انگلیسی در جنوب ضربه کاری برمحیط‌زیست کشور وارد کرد. توسعه کشاورزی و حفر چاه‌های عمیق آب، سدسازی‌های فراوان در دهه 60 و70، گرچه به ظاهر سازندگی و خدمت‌رسانی محسوب می‌شد. اما نتایج آن امروز نشان می‌دهد شاید جبران خسارات آن به سال‌ها زمان نیاز دارد.
آیا تا به امروز کسی این سئوال را مطرح نموده است که، کشاورزی، سدسازی، گازرسانی، جاده‌سازی و... به چه قیمتی؟ آیا در تمام کشورهای توسعه‌یافته و یا در حال توسعه با محیط‌زیست همین‌گونه برخورد می‌شود؟ آیا مسئولان هنگام تصمیم‌گیری‌های خود، اصلا می‌دانند محیط‌زیست، یعنی چه؟
یکی ازچالش‌های سال‌های اخیر در کشور از جمله کلان‌شهرها داستان آلودگی هوا است. طرح‌های موقتی، ضربتی، محدودیت‌ها، سیاسی‌کارها، داستان آلودگی بنزین‌های پتروشیمی، سودکلان دلال‌های بنزین همه و همه آدرس غلط برای اقدامی غیر کارشناسی است که علاوه بر هزینه‌های سنگین مربوط به آسیب‌های آلودگی هوا، اتلاف حجم عظیمی از انرژی گاز در فصل‌های سرد و مقادیر زیادی آب شیرین پرارزش در فصل‌های گرم سال را به دنبال دارد.
گرمایش و سرمایش ساختمان‌ها، یکی از چالش‌های مهم دنیای امروز است که طرح‌های نوین در این زمینه رو به افزایش است.
در کشور ما برای گرمایش و سرمایش روش‌هایی به کار می‌رود که شاید از بدترین روش‌ها باشد.
در زمستان‌ها از پکیج‌ها و بخاری‌های گازی استفاده می‌شود که علاوه بر مصرف بسیار زیاد گاز طبیعی که سرمایه ملی است، باعث آلودگی هوا هم شده است.
از طرفی در تابستان‌ها استفاده از کولرهای آبی مصرف آب را به مقدار زیادی افزایش می‌دهد شاید هزینه‌های مصرفی برای خانوار و حتی دولت در تامین انرژی و آب و ایجاد زیرساخت‌ها بسیار بیشتر از ساخت نیروگاه گازی، خورشیدی و یا بادی باشد که می‌تواند، با مصرف انرژی و آب کمتر سرمایش و گرمایش ساختمان‌ها را تامین کند.
ایجاد نیروگاه‌های گازی در مناطقی که باعث ایجاد آلودگی در شهرها نشود، همچنین با مصرف پایین‌تر و خطرات انسانی کمتر، برق یعنی انرژی پاک تولید کند و وسایل سرمایشی و گرمایشی برقی، می‌تواند هزینه‌های کشور را به مقدار زیادی کاهش دهد.
این آسیب فقط در زمینه‌ی آلودگی هوا نیست. داستان ریزگردها به دلیل خشکی تالاب‌ها و دریاچه‌ها، از بین رفتن حیات‌وحش، کمبود آب شرب چالش‌های دیگری است که در این سال‌ها گریبان‌گیر کشور ما بوده و لطمات آن نسل‌های بعد را تهدید می‌کند.
آموزش صحیح در توسعه پایدار، افزایش مشارکت دانشگاه‌ها در مسائل تاثیر‌گذار کشور گام اول برای کاهش این تهدیدها است. توسعه جزیره‌ای، غیر کارشناسی، ترجیح منافع کوتاه‌مدت و شخصی در قانون‌گذاران از مهم‌ترین عوامل موثر بر وضعیت کنونی کشور است.
نادیده گرفتن آموزش صحیح، تامین آب و انرژی برای آینده تهدیدی است که باید جدی گرفته شود.
* دبیر زیست‌شناسی